रत्नागिरी : ‘रस्त्याला, चौकांना बहुतेक वेळा राजकीय पुढाऱ्यांची नावे दिली जातात, परंतु आज एका साहित्यिकाचे नाव या चौकाला दिले जात आहे ही मोठी आनंदाची गोष्ट

‘दर्पण’भूमीचे प्रतिबिंब
रत्नागिरी : ‘रस्त्याला, चौकांना बहुतेक वेळा राजकीय पुढाऱ्यांची नावे दिली जातात, परंतु आज एका साहित्यिकाचे नाव या चौकाला दिले जात आहे ही मोठी आनंदाची गोष्ट
साप्ताहिक कोकण मीडियाच्या २०१९च्या दिवाळी अंकात घेतलेल्या बोलीभाषा कथा स्पर्धेच्या बक्षीस वितरणाचा सोहळा २९ फेब्रुवारी २०२० रोजी रत्नागिरीत पार पडला. या निमित्ताने बोली-गजाली हा अनौपचारिक गप्पांचा फड रंगला. ज्येष्ठ मालवणी कवी दादा मडकईकर आणि संगमेश्वरी बोलीतील नामवंत लेखक गिरीश बोंद्रे यांनी आपापल्या बोलींत केलेल्या गावाकडच्या गजालींनी कार्यक्रम रंगत गेला.
गेल्या चार-पाच वर्षांत कोकणातील अनेक ठिकाणी अत्यंत महत्त्वपूर्ण खजिन्याचा शोध लागला आहे. तो खजिना म्हणजेच कातळ-खोद-चित्रे किंवा कातळशिल्पे. हा १० हजार वर्षांपूर्वीच्या मानवी उत्क्रांतीच्या टप्प्यातील ज्ञानाचा मोठा खजिना असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. या चित्रांमधील विविध रचना, त्यांचे आकार, शैली, मिळालेली दगडी हत्यारे याच्या आधारे भारताच्या प्रागैतिहासिक कालखंडावर नव्याने प्रकाश टाकला जाऊ शकतो. पूर्वजांच्या पाषाणखुणा असलेल्या या वैशिष्ट्यपूर्ण गूढ रचनांचा शोध कसा लागत गेला, कोणत्या संकेतांच्या आधारे स्थानिक अभ्यासक वेगवेगळ्या रचनांपर्यंत पोहोचले, त्याच्याशी जोडलेल्या आख्यायिका कोणत्या आहेत, या ठेव्याच्या संरक्षणासाठी काय केले जात आहे, या गोष्टींबद्दल अनेकांना कुतुहल आहे. हे शोधकार्य ज्या स्थानिक अभ्यासकांनी कुतुहलाने केले आणि हा ठेवा जगासमोर आणला, ते सुधीर रिसबूड, धनंजय मराठे, प्रा. डॉ. सुरेंद्र ठाकूरदेसाई यांनीच मांडलेला हा शोधकार्याचा गूढरम्य प्रवास…
साप्ताहिक कोकण मीडियाने २०१९च्या दिवाळी अंकासाठी घेतलेल्या बोलीभाषा कथा स्पर्धेत चिपळूणमधील अरुण इंगवले यांनी लिहिलेल्या ‘थोरला ढोल’ या संगमेश्वरी बोलीतील कथेला प्रथम पारितोषिक मिळाले. तीच
साप्ताहिक कोकण मीडियाने २०१९च्या दिवाळी अंकासाठी घेतलेल्या बोलीभाषा कथा स्पर्धेत मालवणमधील कमलेश गोसावी यांनी लिहिलेल्या ‘कोष्टी’ या मालवणी बोलीतील कथेला तृतीय पारितोषिक मिळाले. तीच ही
वेताळ हा कोकण भागात गावाचा रक्षणकर्ता म्हणून मान्यता पावलेला दिसतो. कोकणातील पुष्कळशा गावांमधून वेताळाची लहान-मोठी मंदिरे बघायला मिळतात. काही ठिकाणी तो मुख्य देवतेच्या मंदिरातही उभा केलेला दिसतो. या वेताळ प्रतिमांबद्दल अभ्यासकाने लिहिलेला लेख….